ҲИССАИ КОРХОНАИ МУШТАРАКИ "ЗАРАФШОН" ДАР ТАЪМИН НАМУДАНИ БУҶЕТИ ДАВЛАТӢ

ВАҚТЕ САНДУҚИ САҲМИЯ БА ДАСТИ ЧИНОИҲО АСТ...

Чаро бо вуҷуди он ки ширкати Канада 100% саҳмияҳои корхонаи тавлиди тилои Ќирғизистонро дар даст дорад, онро барои ин кишвар хатарзо намедонанд, аммо дар Тоҷикистон ҳатто бо вуҷуди доштани 30 % саҳмияҳо пеш омадани мушкилотро баъид намедонанд?

Сарвазири Тоҷикистон Қоҳир Расулзода, чанд сол қабл,вақте ҳанӯз раиси вилояти Суғд буд, дар як ҷаласа дар шаҳри Панҷакент зимнихитоб ба роҳбарони шаҳр гуфт, ки “Шумо фақат ба корхонаи муштараки «Зарафшон» умед набандед!Тасаввур намоед, ки як рӯз ин корхона аз фаъолият бомонд... пас чӣ кор мекунед?”

Бо вуљуди таъкидњои сарвазир, мисле, ки  њоло њам умеди охирини  сокинони шањри Панљакент ба  фаъолияти ЉДММ “Зарфшон” нигаронида шудааст.

Нишондодхои шашмоњаи соли равон дар Панҷакент нишон дод,ки то ба њол андоз, нафаќа ва маоши кормандони соњаи буљавї  дар ин минтаќа аз  корхонаи муштараки  “Зарафшон” вобастагии калон доштааст.Бар илова, вақте корхонаи мазкур аз кор бозмонд, мушкилоти иҷрои нақшаи буҷети ноҳия, маош нагирифтани мардум пеш омад.Сабаби аз фаъолият бозмондани корхонаро масъулини он, тамом шудани муњлати иљозаномаи  коргоњ барои истихрољи тилло арзёбї мекунанд.

Дар ҳамин ҳол, корхонаи муштараки «Зарафшон» корхонаи  калонтарини тавлиди тилло дар кишвар ба шумор меравад. Аз соли 1994 то соли 2007 аксарияти сањмияњои корхонаи мазкур ба ширкати бритониниёии "Commonwealth & British Mineral Ltd»тааллуќ дошт.

То солҳои наздик 75% -и саҳмияҳои корхонаи муштараки тиллоистењсолкунии Тољикистону Чин - «Зарафшон» ба ширкати «Зиљин»-и Хитой ва 25% ба Тољикистон иртибот мегирифт. Ахиран Президенти кишвар  Эмомалӣ Раҳмон, бо имзои як қарор ба раиси Кумитаи давлатии сармоягузорї ва идораи амволи давлатии Љумњурии Тољикистон супориш дод,ки созишномаеро байни ҳукумат ва ширкати байналмилалии чинии “Тезинфен”-ба имзо расонад. Тибќи ин созишнома ширкати чиноӣ розигии худро додааст,ки ба љойи таќрибан 1-миллион доллар дар ивази 5 фисади сањмияњо фаќат 1-доллар пардохт кунаду халос.

Гап сари моҳияти стратегӣ доштани ин корхона меравад. Зеро истењсоли тилло дар корхонаи мазкур  нисбат ба дигар корхонањои тавлидкуннадаи  ин намуди мањсулот фарқи калоне дида мешавад.

Ҳиссаи КМ "Зарафшон" дар истеҳсоли тилло дар ҶТ
Infogram

Коршиносон ба ин назаранд, ки ҳар кишвар барои худ самтҳои стратегие дорад, ки дар фурӯши саҳмияи онҳо хеле фикр мекунад. Аз ҷумла, корхонаҳои тавлиди тило дар дунё барои бархе мамолик аз ҷумлаи корхонаҳои ҳамчунин аст. Бар илова, вақте чинињо танњо ба коркарди он машғуланд, дар ин њолат 30% гирифтани даромад барои Тоҷикистон хеле ночиз аст.

Тавре Зулфиќор  Исмоилиён,  коршиноси иќтисодї мегӯяд:То ҷое ман медонам, дар Тоҷикистон пакети аксияи аксари корхонаҳои коркарди тилло дар дасти хориҷиҳо, хусусан Чин мебошанд. Вале Тоҷикистон як кишваре ҳаст, ки аз ҷиҳати моливу иқтисодӣ заъиф мебошад. Агар бо кишварҳои хориҷӣ ҳамкорӣ накунад, иқтисодиёташ пеш намеравад.Аз ин лиҳоз, мо метавонем пакети аксияҳои худро ба  кишварҳо ихориҷӣ диҳем. 

Кормандони собиќи ин корхона ба хотир меоранд, ки солњои аввали фаъолияти муштараки ин корхона бо англисњо, пакети саҳмияҳо таносуби дигар дошт: 49% англисҳо ва 51% Тољикистон.

Гуфта мешавад чунин тартиби тақсими саҳмияҳо муносибтар буд. Ҳарчанд таљрибаи кишварҳои дунё дар мавриди сармогузорї ба конњои  истихрољкунанда, хусусан коркарди тилло, гуногун аст. Ҳатто, агар муносибат ба соҳаро дар Ќирѓизистони ҳамсоя бубинем, фарқи калонеро шоҳид мешавем:

Корхонаи муштараки «Зарафшон» ҳам яке аз сарчашмаҳои асосии таъмини буҷети шаҳри Панҷакент, вилояти Суғд ва мамлакат ба шумор меравад.Корхонаи мазкур  ба нишондињнадањои иќтисодии шањри Панљакент таъсири калон дошта, њамасола ба буљети давлатї маблаѓњои зиёде њамчун даромадњои андози пардохт менамояд.Ин корхонаи азим зиёда аз 92%-и истеҳсолоти маҳсулоти саноатии шаҳри Панҷакентро тавлид мекунад.

Низомиддин Комилов

Хуршед Фозилов 

Миҷгона  Ҳалимова