Соҳибкорӣ “симои занона” мегирад?

Дар ҳамин ҳол, коршинсон мегӯянд, дар минтақаи Кӯлоби вилояти  Хатлон, соҳибкорзанон аксар вақт ба мушкили дастрасӣ ба қарзҳо ва фоизи баланди онҳо рӯбарӯ мегарданд. 

Нақши занҳо дар бахши соҳибкорӣ сол то сол пурранг мешавад. Аммо ҳанӯз мушкилиҳо зиёданд, ки асоситарини онҳо — имкониятҳои маҳдуди дастрасӣ ба манбаъҳои иттилоотӣ, молиявӣ, омӯзиш, роҳ наёфтан ба бозор, номукаммалии базаи ҳуқуқӣ, инчунин “стартап”-ҳо мебошанд.

Вусъати соҳибкории занон барои ташкили ҷойҳои нави корӣ ва рушди иқтисодиёти кишвар мусоидат мекунад. Ҳукумати ҷумҳурӣ дар самти тавсеаи соҳибкории занон иқдомҳои муайяне роҳандозӣ кардааст. Пешниҳоди “грант” ба соҳибкорзанон ва пурзӯр намудани тадбирҳо барои тақвияти баробарии гендерӣ аз ҷумлаи онҳо маҳсуб меёбанд.

Муборак Сафарова — таҳлилгар

Аз ҷониби ташкилотҳои байналмилалӣ ҳам дар қаламрави ҷумҳурӣ чанд лоиҳа амалӣ гардид, ки ҳадафи онҳо рушди соҳибкорӣ миёни занон буд. Тавассути гузаронидани бизнес-курсҳо, давраҳои омӯзишӣ ва озмунҳо барои занон имкони дарёфти корро фароҳам меоранд. Аммо ҷиҳати иштироки боз ҳам фаъолтари зан дар ҳаёти иқтисодии кишвар як қатор корҳоро бояд ба сомон расонд, то саҳми зану мард дар ин самт баробар гардад. Мавриди тазаккур аст, тайи солҳои охир теъдоди занҳое, ки ба фаъолияти соҳибкорӣ рӯ овардаанд, дар ҳоли афзош мебошад.

Сарчашма: Кумитаи занон ва оилаи назди Ҳукумати ҶТ

Дар минтақаи Кӯлоб бархе бонувони маҳаллӣ тасмим гирифтаанд, барои бо кор таъмин кардани занҳо иқдомҳоеро роҳандозӣ кунанд. Яке аз онҳо Гулсун Иброҳимова аст, ки ба фаъолияти соҳибкорӣ машғул мебошад. Ӯ бештар ба занҳои хонашин ва занҳое, ки аз муҳоҷират баргаштаанд, тамаркуз мекунад.

Дар минтақаи Кӯлоб теъдоди занҳое, ки ба фаъолияти соҳибкорӣ машғуланд, ангуштшумор нест, аммо баъзе мушкилиҳо, монанди гаронии андоз, сатҳи пасти дониши молиявӣ, набудани малакаи соҳибкорӣ, фишорҳо аз ҷониби бархе мақомот, дарёфт накардани сармоя, баланд будани меъёри қарзҳои бонкӣ, роҳи онҳоро барои муваффақ шудан душвор мекунанд.

Барои дастрасии занон ба сарчашмаҳои иқтисодӣ аз 2 ноябри соли 2015 қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ташкил ва ҷудо намудани грантҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои дастгирии рушди фаъолияти занони соҳибкор барои солҳои 2016-2020” қабул гардид. Маблағи грантҳои президентии баро занони соҳибкори ноҳияҳои минтақаи Кӯлоб ҷудогардида дар самтҳои рушди соҳибкории хурд ва миёна, ба касбомузӣ ҷалб намудани занону духтарон, баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии занону духтарон, кишоварзӣ, фароҳам овардани ҷойҳои нави корӣ, самтҳои эҳёи ҳунарҳои миллии мардумӣ, таъсиси коргоҳҳои хурд, ҳунарҳои дастӣ, қолинбофӣ, парвариши чорво, паррандапарварӣ, моҳипарварӣ, коркарди меваи хушк ва ғайраҳо равона гардида аст.

Сарчашма: Кумитаи занон ва оилаи назди Ҳукумати ҶТ

Таҳлилгарон яке аз омили асосии рушди соҳибкории хурду миёнаро аз ҳисоби занон пешниҳоди қарзҳои хурди фоизашон пасттар аз ҷониби бонкҳо ва ташкилотҳои молиявӣ медонанд. Мавҷуда Ҳасанова, сардори дафтари матбуоти Бонки миллии Тоҷикистон дар суҳбат ба мо изҳор дошт, ки давоми моҳҳои январ-октябри соли 2020 ҳаҷми умумии қарзҳои додашуда ба 7 милиарду 585 миллион сомонӣ баробар аст. “Ин рақам дар муқоиса ба ҳамин давраи соли гузашта 1,6% зиёд мебошад”,-афзуд ӯ. Ба таъкиди Мавҷуда Ҳасанова, дар даҳмоҳаи соли 2020 аз ҳаҷми умумии қарзҳои хурди додашуда аз ҷониби ташкилотҳои молиявӣ 33,7%-и он ба занон рост омада, як миллиарду 647,3 миллион сомониро ташкил медиҳад, ки нисбат ба соли сипаришуда 3,3% зиёд мебошад.

Сарчашма: Сомонаи расмии БМТ (www.nbt.tj)   

Дар ҳамин ҳол, коршинсон мегӯянд, дар минтақаи Кӯлоби вилояти  Хатлон, соҳибкорзанон аксар вақт ба мушкили дастрасӣ ба қарзҳо ва фоизи баланди онҳо рӯбарӯ мегарданд.

Хоматзода Баҳром — Коршиноси масоили иқтисодӣ

Бархе соҳибназарон бар инанд, афзоиши теъдоди соҳибкорзанон агар аз яктараф барои таъмини зиндагии хонаводаи худи онҳо мусоидат кунад, аз дигар тараф сабаби ба кор таъмин шудани чандин нафар мегардад.

Ҳамин тариқ, рушди соҳибкории занон шароит фароҳам меоварад, ки имкониятҳои зеҳнӣ, қобилияти кориву роҳбарии занон дуруст  истифода гарданд, нобаробарии гендерӣ то андозае аз байн бардошта шавад ва сатҳи бекориву камбизоатӣ коҳиш ёбад. Барои рушди соҳа эҷоди фазои мусоиди соҳибкорӣ, коҳиш додани бори гарони андозҳо,  мақсаднок истифода бурдани буҷети давлатӣ ва маҳаллӣ хеле муҳим мебошад.

Низомиддин Комилов

Матлаб бо ибтикори Ташкилоти ҷамъиятии «Хома» дар доираи лоиҳаи “Дастгирии  идоракунии молияи давлатӣ дар Тоҷикистон”, бо маблағгузории Вазорати Корҳои Хориҷӣ ва Рушди Байналмиллалии Британиёи Кабир (FCDO) ва дастгирии Институти «Ҷамъияти кушода» — Бунёди Мадади Тоҷикистон омода шудааст.

Тоҷикистон: Бонкҳо ба занон такя мекунанд

Бонки миллии Тоҷикистон ба бонкҳо ва ташкилотҳои қарзии хурд тавсия додааст, мутахассисони занро бештар ба вазифаҳои марбут ба фаъолияти молиявӣ ҷалб кунанд. Феълан, теъдоди занҳо дар ҳама сатҳҳои низоми молиявӣ, амонатгузорию қарздиҳӣ, дар раёсати бонкҳо ва танзимгарию роҳбарӣ нисбат ба мардон камтар мебошад.

Бино ба иттилои Мавҷуда Ҳасанова, сардори дафтари матбуоти Бонки миллии Тоҷикистон дар ҳоли ҳозир аз теъдоди умумии кормандони низоми бонкии кишвар 6231 нафар ё 35,5 дарсадро занҳо ташкил медиҳанд.  Ба гуфтаи ӯ, дар қиёс ба соли сипаришуда ин нишондод 4,7% бештар мебошад. Ҳамзамон хонум Ҳасанова афзуд, дар сохторҳои БМТ қисми муайяни вазифаҳои роҳбарикунандаро занҳо ишғол мекунанд. “Аз теъдоди умумии вазифаҳои роҳбарикунандаи БМТ имрӯз 36 нафар ё 24%-ро занон ба ӯҳда доранд”,-илова намуд сардори дафтари матбуоти БМТ.

Дар ҳамин ҳол, бархе коршиносон мегӯянд, дар бархе масоил, монанди аз мушкилоти молиявӣ берун баровардани бонк масъулиятшиносии занҳо бештар мебошад. Чунки нисбат ба дахлу харҷи маблағҳо хеле ҷиддӣ муносибат мекунанд. Дилором Вазирзода, устоди Донишгоҳи давлатии Кӯлоб дар ин робита изҳор дошт:

      Вазирзода Дилром - омӯзгори ДДК

Эмомалӣ Раҳмон, Президенти кишвар дар мулоқот бо намояндагони  блоки иқтисодӣ ба роҳбарони Бонки миллӣ ва “Амонатбонк”  супориш дода буд, теъдоди зиёди кормандони низоми бонкӣ, ба вижа филиалҳояшон дар шаҳру ноҳияҳои кишварро аз ҳисоби занону духтарон таъмин созанд. Бино ба иттилои расмӣ, дар Бонки миллӣ 35% ва дар “Амонатбонк” 41%-и кормандонашон занҳо мебошанд.

Дар минтақаи Кӯлоби вилояти Хатлон барои ҷалби занон ва духтарон ба кор дар филиалҳои бонкҳо ва ташкилотҳои қарзӣ чораҳои мушаххас андешида мешавад. Чигунагии ҳузури занҳо дар муассисаҳои молии минтақаи Кӯлобро дар тасвирбаёни зер бубинед:

Сарчашма: Шуьбаи минтакавии Бонки милии Точикистон дар минтакаи Кулоб  

Назарпурсие ки дар баъзе ноҳияҳои минтақаи Кӯлоб миёни аҳолӣ анҷом додем, нишон медиҳад, ки фикрҳо дар мавриди ҷалби занҳо барои кор дар бонкҳо якгуна нест. Бархеҳо ҷонибдори ҷалб шудани занҳо дар фаъолияти бонкӣ ҳастанд, аммо қисме бар инанд, ки фаъолияти занон бояд дар низоми бонкӣ коҳиш дода шавад. Чунки ба андешаи онҳо баъзе амалиётҳои бонкӣ водор месозад, ки корманд то соатҳои 6-7-и бегоҳ дар ҷойи кораш бошад.

Бархе пурсидашудаҳо гуфтанд, дар филиалҳои баъзе бонкҳо кормандон, ба вижа занҳо бо мизоҷон муомилаи хуб надоранд ва сари вақт хизматрасониҳои бонкиро иҷро карда наметавонанд.

Сарчашма: Тадқиқоти муаллиф  

Равоншинос Анвар Шарифов ҷалби занон барои кор дар сохторҳои бонкиро қарори дуруст ва саривақтӣ медонад. “Меҳри модарӣ дар занон эҳсос мешавад. Аз ин рӯ занҳо бештар ба масъалаҳои иҷтимоӣ таваҷҷӯҳ зоҳир мекунанд. Зан бештар хароҷоти буҷаи оиларо бар дӯш мегирад, аз ин рӯ вай дар ин масъалаҳо эҳтиёткор ва сарфакор аст. Илова бар ин, занон камтар ба вайрон кардани қонунҳо даст мезананд".

Сарвиноз Каримова, собиқ корманди низоми бонкӣ бар ин назар аст, ки на ҳама кормандони бонк намунаи ибрат буда метавонанд. Ба андешаи ӯ, ташаббуси Бонки миллӣ моҳиятан хуб аст, аммо танҳо дар сурате, ки мутахассисони салоҳиятдор ба кор ҷалб карда шаванд. “Имрӯз дар баъзе бонкҳо нафароне ба кор ҷалб мешавад, ки фарҳанги пасти молиявӣ дошта, ба мизоҷон муомилаи хуб намекунанд”,-таъкид мекунад ӯ.  

Коршиноси соҳаи молия ва бонкдорӣ Пайрав Саидзода мегӯяд, афзоиши ҳиссаи занон дар Шӯроҳои бонкӣ ва нозирон метавонад сабаби устувории молиявӣ гардад, чунки занҳо дар идоракунии хавфу хатар ва бартарфсози онҳо ба осонӣ муваффақ мешаванд.

Пайрав Саидов - мутахассиси бахши молия ва бонкдори  

Баланд бардоштани саводи молиявии занон ва дастрасӣ ба хидматҳои молиявиро коршиносон аз омилҳое ном мебаранд, ки иштироки занонро дар иқтисодиёт, ба вижа дар соҳаи бонкдорӣ афзоиш медиҳанд. Ҷалби занон ба иқтисодиёт ба рафъи камбизоатӣ ва афзоиши шукуфоӣ мусоидат мекунад.

Низомиддин Комилов

Матлаб бо ибтикори Ташкилоти ҷамъиятии «Хома» дар доираи лоиҳаи “Дастгирии  идоракунии молияи давлатӣ дар Тоҷикистон”, бо маблағгузории Вазорати Корҳои Хориҷӣ ва Рушди Байналмиллалии Британиёи Кабир (FCDO) ва дастгирии Институти «Ҷамъияти кушода» - Бунёди Мадади Тоҷикистон омода шудааст.

Шаффофияти буҷа дар Кӯлоб. Шаҳрвандон медонанд, ки андози супурдаашон чӣ гуна харҷ мешавад?

Яке аз манбаъҳои маблағгузорӣ ба ҳама самтҳои иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Кӯлоб ин маблағгузори аз ҳисоби буҷаи маҳаллии шаҳр мебошад. Буҷаи шаҳри Кӯлоб дотатсионӣ буда, ҳамасола аз ҳисоби буҷаи ҷумҳуриявӣ кумаки молиявӣ мегирад. Бо вуҷуди он, буҷаи маҳаллӣ манбаи асосии маблағгузории Барномаи Рушди иқтисодӣ-иҷтимоии шаҳр ба шумор меравад. Самаранокии истифода бурдани маблағҳои буҷавӣ аз шаффоф будани он шаҳодат медиҳад.  Пайгирии ин мавзӯъ ба манфиати ҷомеаи шаҳрвандӣ буда, барои тақвияти унсурҳои демократӣ мусоидат хоҳад кард. Зимнан, шаффофият дар бобати ҳама паҳлӯҳои буҷа эътимоди мардумро ба ҳокимиятҳои маҳаллӣ меафзояд. Зеро ҳар шаҳрванд медонад, ки андози супурдааш чӣ гуна ва ба куҷо харҷ мешавад. Аз ҳама муҳимаш, агар шаффофияти буҷа таъмин гардад, сатҳи амалҳои коррупсионӣ дар ҷомеа кам мешавад.

 

Иҷроиши қисми даромади буҷети маҳалии шаҳри Кӯлоб дар соли дар СОЛИ 2019
Infogram

Сарчашма: Раесати молияи шахри Кулоб.

Тавре маълум аст таҳия ва тасдиқи буҷаи маҳаллии ҳар шаҳру ноҳия ба зиммаи Раёсатҳои молияи шаҳр ё ноҳияҳо вогузор шудааст. Дар вақти лоиҳаи таҳия ва тасдиқи  буҷа вакилони халқӣ ва намоядагони Раёсати  молия иштирок мекунанд. Ҷиҳати чӣ гуна сурат гирифтани ин марҳилаи амалишавии тасдиқи буҷаи маҳаллии шаҳри Кӯлоб котиби комиссия оид ба таҳия ва тасдиқи буҷаи маҳаллӣ, вакили маҳаллии шаҳри   Кӯлоб – Лутфия Расулова таъкид намуд:

Расулова Лутфия - котиби коминссия оид ба таҳия ва тасдиқи буҷетӣ маҳалии шаҳри Кулоб

Манбаи асосии ғанӣ гардонидани буҷаи маҳаллии шаҳри Кӯлоб аз ҳисоби даромадҳои андозии корхонаю муассисаҳои шаҳрӣ ва даромадҳои аҳолӣ мебошад. Коршиносон яке аз сабабњои шаффоф будан буљети мањалиро ин иштироки шаҳрвандон дар муҳокимарони таҳия ва тасдиқи буҷет медонанд.

Муқими Муборак Рустамзода - таҳлилгар

Ҷиҳати то кадом дараҷа шаффоф будани буҷаи маҳаллии шаҳр дар байни аҳолӣ пурсишномае гузаронидем. Натиҷаҳои ин пурсишномаро дар тасвирбаёни зер мушоҳида кунед:

Сарчашма: Тадкикоти муаллиф дар асоси пурсишномахо

Лоиҳаи буҷаи маҳаллии шаҳру ноҳияи минтақаи Кӯлоб   бо назардошти манбаъҳои андозбандии ҳар ташкилоту муассисаҳо ва шахсони хуқуқиқию воқеъӣ, бидуни ба инобат гирифтани муҳокимаронии қисмати ҳиссаи камтари аҳолӣ аз ҷониби маҷлиси вакилони халқи ноҳияҳои минтақаи Кӯлоб қабул ё тасдиқ мешавад. Шаффофияти буҷа, муҳокимаронӣ таҳия ва тасдиқи буҷаи маҳаллии шаҳри Кӯлоб то куҷо воқеъият дорад?

Сарчашма: Тадкикоти муаллиф дар асоси пурсишномахо

Буҷае ки бо ширкати фаъолони ҷомеа таҳия мегардад, нисбатан мукаммалтар хоҳад буд ва аз ҳама  муҳим ҷиҳати пешгирӣ намудани хароҷоти беҳуда мусоидат намуда, барои самараноктар харҷ шудани маблағҳои буҷа кумак мерасонад.

 

Муаллиф:

Низомиддин Комилов

Матлаб бо ибтикори Ташкилоти ҷамъиятии «Хома» дар доираи лоиҳаи “Дастгирии  идоракунии молияи давлатӣ дар Тоҷикистон”, бо маблағгузории Вазорати Корҳои Хориҷӣ ва Рушди Байналмиллалии Британиёи Кабир (FCDO) ва дастгирии Институти «Ҷамъияти кушода» - Бунёди Мадади Тоҷикистон омода шудааст.